Eind 2023 is een wetsvoorstel over de Banenafspraak en het quotum naar de Tweede Kamer verstuurd. Het doel van dit wetsvoorstel is om de Banenafspraak en het quotum te vereenvoudigen. Hier is 5 februari over gedebatteerd in de Tweede Kamer. Aangezien dit blog eerder geschreven is, is er nog niets bekend over dit debat. Over het wetsvoorstel heb ik eerder geschreven. Voor onze nieuwsbrief en site en ook voor het werkgeversinitiatief rondom de Banenafspraak en het quotum. Op zich staan er enkele goede zaken in het wetsvoorstel, maar het overgrote deel gaat over het nieuwe systeem van de Banenafspraak en het quotum. Dat is om twee redenen onvoldoende. Ten eerste gaat dit nieuwe systeem pas in als overheidswerkgevers beter gaan presteren wat betreft het aannemen van werknemers met een arbeidsbeperking. Ofwel: de belangrijkste problemen op dit moment worden hierdoor niet opgelost. Ten tweede gaat het (weer) over systemen, technieken, monitoren, subsidies en andere technocratische zaken. Ik ben zelf geen werkgever, maar ik vermoed niet dat de gemiddelde werkgever van dit soort zaken warm wordt. En juist dat is nodig: meer werkgevers die enthousiast worden om mensen met een arbeidsbeperking aan te nemen, in dienst te houden en waar nodig werk passend te maken. Daarvoor zijn succesverhalen nodig, inspiratie om werkgevers te stimuleren. En ja, ook goede wet- en regelgeving. In dat opzicht is het wetsvoorstel ook onvoldoende.
Eerst nog in het kort over de veranderingen aan de Banenafspraak en het quotum zoals deze in het wetsvoorstel staat. Nu zijn er nog twee aantallen: 100.000 extra banen die private werkgevers moeten realiseren en 25.000 extra banen die overheidswerkgevers moeten realiseren. Dat zal in het nieuwe systeem één aantal worden van 125.000 extra banen. Het onderscheid tussen de private en overheidswerkgevers wordt daarmee weggehaald, waardoor ze meer zullen samenwerken, is de gedachte. Dit zal echter pas ingaan als overheidswerkgevers dus eerst beter presteren. De tweede grote verandering is dat in het nieuwe systeem naast een boete (in ambtelijk jargon: “heffing” en in dit wetsvoorstel is dit een “inclusiviteitsopslag”) er ook een bonus komt. Als een werkgever meer doet dan deze zou moeten doen, ontvangt hij een bonus.
In het wetsvoorstel staat dat een veel genoemde belemmering bij werkgevers is dat iemand in het doelgroepregister maar bij één werkgever kan meetellen, namelijk de werkgever waar degene formeel een dienstverband heeft. Daardoor telt deze persoon, als een andere werkgever deze persoon inleent, niet mee bij deze inlenende werkgever. Vandaar het voorstel om dit onderscheid tussen de overheidswerkgevers en de private werkgevers weg te halen. Dan maakt het niet meer uit bij welke werkgever iemand formeel in dienst is. Enerzijds is het heel begrijpelijk dat dit prominent in het wetsvoorstel staat. Anderzijds blijft opnieuw een heel belangrijk onderwerp buiten beeld (misschien moet ik eerder zeggen: buiten schot…): de indeling van het doelgroepregister zelf. Zoals al veel vaker gezegd en geschreven: de huidige indeling van het doelgroepregister is oneerlijk, discriminerend, te ingewikkeld, onuitlegbaar en absoluut niet in lijn met het VN-verdrag voor de rechten van mensen met een handicap. Hierover zijn bij de OmbudsSpits ook verreweg de meeste signalen van mensen met een arbeidsbeperking binnengekomen. En mijn vermoeden is dat dit ook bij werkgevers een heel groot probleem is, misschien wel meer dan het onderscheid tussen private werkgevers en overheidswerkgevers. Het komt immers regelmatig voor dat een (overheids)werkgever een kandidaat heel passend vindt, maar dat dit niet leidt tot een baan, puur en alleen maar omdat de kandidaat niet in het doelgroepregister kan komen. De roep vanuit mensen met een arbeidsbeperking en belangenbehartigers om het doelgroepregister te verbreden naar alle mensen met een arbeidsbeperking (die dat zelf willen) is al jaren luid en duidelijk. En gelukkig begint ook de kritiek van de kant van werkgeversorganisaties op de huidige indeling toe te nemen. Maar in dit wetsvoorstel wordt dit probleem niet aangekaart. Ergens snap ik dat het (voorgaande en huidige) kabinet en een deel van de politieke partijen niet heel happig zijn om het doelgroepregister te verbreden naar alle mensen met een arbeidsbeperking. Dit is immers een afspraak tussen kabinet, vakbonden en werkgeversorganisaties. Eerst in 2013 met het Sociaal Akkoord, en formeel ingegaan in 2015. Maar het huidige doelgroepregister werkt onvoldoende en is discriminerend naar het gros van de mensen met een arbeidsbeperking. Gelukkig lijkt dit besef bij de politiek hiervoor wat te groeien. Zo is vorig jaar een motie van BBB om de doelgroep voor de Banenafspraak te verbreden, aangenomen door de Tweede Kamer. Hoewel de motie niet concreet is in welke mensen moeten worden toegevoegd en dus op dat vlak erg vaag is, is dit wel een stap in de goede richting. Ik hoop dat de politiek nu doorpakt. Hopelijk dat dit onderwerp ook besproken wordt tijdens het debat van 5 februari in de Tweede Kamer!
Tot slot: vanuit Onbeperkt aan de Slag blijven we ons inzetten voor een doelgroepregister dat openstaat voor alle mensen met een arbeidsbeperking die hierin willen. Afgelopen zaterdag hebben we hiermee zelfs de site van de NOS gehaald!
Heb je over dit onderwerp of andere onderwerpen rondom wet- en regelgeving bij werken met een arbeidsbeperking vragen? Of wil je jouw ervaringen of signalen doorgeven? Dat kan natuurlijk, ook anoniem. Je kunt hiervoor OmbudsSpits Nico Blok mailen op ombudsspits@onbeperktaandeslag.nl .