Onlangs hebben we ons 10-puntenplan gelanceerd, om de arbeidsmarkt en de wet- en regelgeving rondom mensen met een arbeidsbeperking en werkgevers te verbeteren. Dit plan is gericht aan politieke partijen, beleidsmakers en uitvoerders. De tien punten zijn gebaseerd op de signalen die de OmbudsSpits ontvangen heeft. Komende weken zullen deze tien punten verder beschreven worden. Ditmaal een wat onbekend punt, waar niet zozeer veel signalen over binnengekomen zijn, maar wel een aantal hele schrijnende: eigenrisicodrager WGA.
Eerst een toelichting wat eigenrisicodrager WGA is. Normaliter is UWV verantwoordelijk voor mensen met een WGA-uitkering: UWV betaalt de uitkering en helpt mensen met hun re-integratie. Werkgevers betalen aan UWV een premie om deze WGA mede te financieren. Een werkgever kan er echter voor kiezen om zelf de re-integratie en de betaling van de uitkering te doen in plaats van UWV. Deze werkgever is dan eigenrisicodrager. Daardoor betaalt deze werkgever ook een lagere premie aan UWV. De periode van eigenrisicodragen duurt tien jaar. Daarna neemt UWV het over. Van het totaal aandeel werkgevers (uitgedrukt in percentage van de loonsom) is 38,6% eigenrisicodrager (bron) Een werkgever kan iemand in de WGA ook in dienst houden, maar meestal zal na ingang van de WGA het dienstverband stoppen.
Als je denkt in ‘prikkels’ – en in politiek en ambtelijk Den Haag wordt veel in prikkels gedacht – dan heeft de (ex-)werkgever dus een financieel belang: hoe sneller zijn (ex-)werknemer re-integreert, hoe minder hij aan WGA-uitkering hoeft te betalen. Helaas blijkt uit de praktijk dat het huidige systeem voor een deel van de mensen in de WGA bikkelhard is en leidt dat tot wrange situaties.
Weinig actie van werkgevers bij re-integratie
Van meerdere mensen heeft de OmbudsSpits het signaal ontvangen dat hun ex-werkgever weinig tot niets doet aan re-integratie. Ze worden te weinig geholpen bij het vinden van nieuw werk. Ook hebben sommige ex-werkgevers geen klacht- en bezwaarprocedure, terwijl ze dat als eigenrisicodrager wel verplicht moeten hebben, of ze informeren hier hun WGA’ers niet over. In een zeer recente situatie vertelt de WGA’er dat de werkgever alleen maar de uitkering betaalt en verder niets doet aan re-integratie. Volgens deze ex-werkgever zijn er geen verplichtingen, want er staat niets in de wet. (Dit is overigens onjuist, want in artikel 42 WIA staat wel degelijk dat de eigenrisicodrager verplichtingen heeft.) In een andere situatie, waarbij de ex-werkgever ook erg karig zijn verplichtingen invult, zegt de ex-werkgever na zeven jaar geen voorziening voor werk meer te gaan betalen, omdat ze hun verplichtingen nagekomen zijn. (Dit is ook onjuist, want eigenrisicodragen duurt tien jaar en niet zeven jaar.) Het aanvragen van een Deskundigenoordeel bij UWV ging ook heel stroperig en werd in eerste instantie geweigerd, waarbij er zelfs een jurist aan te pas moest komen om het te realiseren. In weer een andere situatie beschrijft een WGA’er dat haar werkgever vindt dat ze te weinig uren werkt en daarom het arbeidscontract wil beëindigen, maar andersom doet ook deze werkgever weinig tot niets aan zijn eigen re-integratieverplichtingen.
Geen wettelijke sanctie voor eigenrisiciodragers WGA
Deze en andere signalen laten een zeer scheve machtsbalans zien. Als een WGA’er te weinig doet aan re-integratie kan de eigenrisicodrager de uitkering korten. Maar als de eigenrisicodrager te weinig doet aan re-integratie, dan is er wettelijk geen sanctie mogelijk: UWV is in deze geen toezichthouder en heeft dus geen bevoegdheid. Er is wel een artikel 42 WIA, maar er staat nergens wat er kan gebeuren als de eigenrisicodrager zich hier niet aan houdt. Naast een klacht of bezwaar indienen kan de WGA’er alleen een rechtszaak aanspannen (en dat is vaak duur of lastig). En er zijn ook signalen binnengekomen dat de ex-werkgever alleen maar bezig is om zijn ex-werknemer uit de WGA proberen te krijgen, door voortdurend aanvragen voor een herbeoordeling te doen bij UWV. Mensen in de WGA ervaren een grote machtsongelijkheid: “De (ex-)werkgever mag en kan ‘alles’, ik als (ex-)werknemer kan ‘niets’ om re-integratie-inspanningen af te dwingen van m’n (ex-)werkgever.” In weer een andere situatie was er zelfs sprake van een poging tot zelfmoord. Mogelijk niet volledig te wijten aan het eigenrisicodragen, maar de stress en de onzekerheid doordat haar ex-werkgever via een speciaal hiervoor ingehuurd bedrijf haar voortdurend liet oproepen voor herbeoordelingen zullen zeker geen positieve invloed gehad hebben. De reden dat er geen sanctie tegen de ex-werkgever mogelijk is, is omdat het kabinet de financiële prikkel die de ex-werkgever heeft voldoende vindt. Zo werd het gezegd in antwoorden van de toenmalige staatssecretaris in 2011 (bron). Nadien is er aan deze denkwijze waarschijnlijk weinig tot niets veranderd, omdat het systeem nog steeds zo is. Maar deze signalen laten zien dat die prikkel voor hen niet werkt.
Beter systeem nodig
Er moet er dus een ander, beter systeem op gebied van eigenrisicodragen komen. Er zullen vast en zeker ook eigenrisicodragers WGA zijn die onvoldoende op de hoogte zijn van hun verplichtingen. Daarom willen we dat eigenrisicodragers periodiek hieraan herinnerd worden, bijvoorbeeld door een brief van UWV, waar ze ook voor vragen en advies terecht kunnen.
Ook zouden we graag zien dat er een cliëntengroep van WGA’ers komt, die eigenrisicodragers kan adviseren. Hierdoor worden (ex-)werkgevers geholpen om hun rol als eigenrisicodrager beter in te vullen. Dat verbetert de positie van zowel de WGA’er als van de eigenrisicodrager.
Tenslotte lijkt het ons logisch dat er een toezichthouder komt, die eigenrisicodragers zal toetsen op het voldoende invullen van hun verplichtingen. Hier kunnen (ex-)werknemers in de WGA ook klachten doorgeven. Mocht een eigenrisicodrager te weinig blijven doen, dan kan verplichte terugkeer naar het publieke stelsel bij UWV opgelegd worden of een andere maatregel genomen worden.
