In 2015 is de Banenafspraak ingegaan: een afspraak tussen (toenmalig) kabinet, vakbonden en werkgeversorganisaties om 125.000 extra banen te realiseren voor mensen met een arbeidsbeperking. Dit aantal moet in 2026 gerealiseerd zijn. UWV monitort jaarlijks of zowel de private werkgevers gezamenlijk als de overheidswerkgevers gezamenlijk hun aantal haalt. De overheid heeft hun aantal een paar jaren niet gehaald. Daarom heeft de toenmalige staatssecretaris een quotum opgelegd aan elke overheidswerkgever met 25 of meer werknemers. Een boete (“heffing”) is er momenteel nog niet. Alle mensen die mee kunnen tellen met deze Banenafspraak en quotum staan in het doelgroepenregister.

Het doel van deze Banenafspraak is dat meer reguliere werkgevers mensen met een arbeidsbeperking aannemen. Dat is natuurlijk lovenswaardig. Echter, niet alle mensen met een arbeidsbeperking tellen mee. Sterker nog: het gros van de minimaal 1,9 miljoen mensen met een arbeidsbeperking (bron: https://opendata.cbs.nl/#/CBS/nl/dataset/83322NED/table) staat niet in het doelgroepregister. En daardoor worden mensen met soms precies dezelfde beperking verschillend behandeld. Bijvoorbeeld: de ene blinde persoon die met een voorziening het minimumloon of meer kan verdienen telt wel mee, de andere precies even blinde persoon die met precies dezelfde voorziening het minimumloon of meer kan verdienen telt niet mee. Omdat de ene blinde persoon blind werd bij z’n geboorte en de andere blinde persoon blind werd toen hij 34 jaar was.

Een ander voorbeeld: de ene Wajonger telt wel mee en de andere Wajonger telt niet mee. Omdat de ene Wajonger wel arbeidsvermogen heeft en de ander niet. “Dat klinkt logisch”, hoor ik u denken. En dat is het eigenlijk ook – op papier althans. Want er zijn ook Wajongers zonder arbeidsvermogen die wel kunnen werken, maar slechts bijvoorbeeld een uur per dag of acht uur per week. Zij hebben geen arbeidsvermogen (bron: https://www.uwv.nl/particulieren/arbeidsbeperkt/beoordeling-arbeidsvermogen-wajong-aanvragen/op-gesprek-bij-uwv/detail/hoe-beoordeelt-uwv-mijn-arbeidsvermogen/wanneer-heb-ik-arbeidsvermogen), maar kunnen nog prima acht uur per week bij een werkgever werken.
Daarbij gebeuren er ook rare dingen door dit soort theoretische grenzen. Een paar jaar geleden kreeg ik het volgende schrijnende signaal van een Wajonger. Zij had een baan aangeboden gekregen bij een overheidswerkgever. Ze wilde altijd al bij deze werkgever werken en een passende match leek in de maak. Ze was al aangenomen. Alleen nog even arbeidsvermogen toegekend krijgen van UWV, dan zou ze meetellen voor de Banenafspraak. Echter, volgens UWV had ze geen arbeidsvermogen… Ze heeft geprobeerd om alsnog arbeidsvermogen toegekend te krijgen, maar UWV vond het risico te hoog. Dus de baan kon niet doorgaan. Ze heeft zich erbij neergelegd en is niet meer beschikbaar voor de arbeidsmarkt. Ik heb dit signaal expliciet onder de aandacht gebracht in Den Haag: begin 2020 in een rondetafelgesprek met Kamerleden en vorig jaar tijdens het manifest over het doelgroepregister (waar Onbeperkt aan de Slag mede-ondertekenaar van is) bij de minister.

Inmiddels heeft minister Schouten in een recente Kamerbrief aangekondigd dat deze groep alsnog tot het doelgroepregister gaat behoren, (mede) naar aanleiding van een onderzoek: https://www.rijksoverheid.nl/documenten/kamerstukken/2023/06/07/brief-tweede-kamer-versterken-banenafspraak-en-bijbehorende-ondersteuning .

Over de zes groepen die wel in het doelgroepenregister staan, schreef ik al eerder: https://onbeperktaandeslag.nl/2023/02/09/nieuws/ . De reden dat deze afspraak zo door politiek, vakbonden en werkgeversorganisaties gemaakt is, is omdat in de tijd daarvoor er bezuinigd is op de Wajong en de sociale werkvoorziening (Wsw) en omdat er daardoor meer mensen met een arbeidsbeperking in de bijstand (Participatiewet) gekomen zijn. Dus de achterliggende gedachte is te begrijpen. Maar in de praktijk blijkt dat het huidige doelgroepenregister mensen in gelijke situaties anders behandelt. Het doelgroepregister sluit het gros van de mensen met een arbeidsbeperking uit. Dat is niet inclusief; dat is exclusief. Deze uitgesloten mensen moeten nu niet meer alleen ‘concurreren’ met mensen zonder arbeidsbeperking, maar ook met de mensen die wél in het doelgroepregister staan. Nog los van de vraag of dit in de geest van het VN-verdrag voor de rechten van personen met een handicap is, is de keiharde boodschap uit de praktijk: de arbeidsmarkt is voor het grootste deel van de mensen met een arbeidsbeperking hierdoor ontoegankelijker geworden.

Daarom pleit de OmbudsSpits van Onbeperkt aan de Slag al jaren voor een uitbreiding van het doelgroepenregister naar alle mensen met een arbeidsbeperking. Voor zover ze dat zelf willen natuurlijk, want niet iedereen wil in dit doelgroepenregister staan. Het opmerkelijke is echter dat geen enkele politieke partij iets over het huidige doelgroepenregister in hun programma gezet heeft. Dus hoe zij naar het huidige doelgroepenregister kijken: moet dit uitgebreid worden of niet? In elk geval heeft de OmbudsSpits alle partijen met momenteel twee of meer zetels in de Tweede Kamer en twee nieuwe partijen die hoog in de peilingen staan het tienpuntenplan gemaild. Aangezien dit signaal – het oneerlijke doelgroepenregister – verreweg het meest genoemd is in de 550 signalen die de OmbudsSpits ontvangen heeft van mensen met een arbeidsbeperking en werkgevers, staat dit signaal met stip op 1: stel het doelgroepenregister open voor alle mensen met een arbeidsbeperking.